Je stond er misschien niet zomaar bij stil wanneer je een kaartspel speelt, maar er zijn inmiddels steeds meer mensen die hier wel iets van vinden: het feit dat de heer of koning meer waard is dan de vrouw of koningin. En dat de vrouw dan weer meer waard is dan de boer. Hebben we dit ergens in de emancipatie overgeslagen of speelt er meer? Maar belangrijker: gaan we hier iets aan doen of accepteren we het zoals het al heel veel jaren is?
De wereld verandert
Als we iets kunnen concluderen over de wereld is wel dat deze in rap tempo verandert. En dan vooral waar het inclusiviteit, racisme en/of discriminatie betreft. Maatschappelijke issues over ongelijkheid worden steeds vaker aan de kaak gesteld, variërend van Black Lives Matter en white privilige tot aan gelijkheid tussen sekse en genderneutraliteit.
En hoe hard er ook gestreden wordt voor gelijke rechten, we zijn er nog niet. Nog steeds worden zwarte mensen anders behandeld dan witte mensen, worden mensen veroordeeld of afgewezen op basis van naam (en dus eventuele afkomst) en verdienen vrouwen minder dan mannen in veel beroepen.
En de meningen over of dit wel belangrijk genoeg is en we niet doorslaan, zijn verdeeld. Net zoals de meningen over of Zwarte Piet wel of niet kan blijven. Daarover heeft zelfs de VN inmiddels iets te zeggen. Hoewel het dus zeker speelt, zijn we er nog niet.
Bedrijven springen in op inclusiviteit
Afgelopen jaren zien we dan ook steeds meer vertrouwde merken uit het straatbeeld verdwijnen. De Negerzoen heet al jaren alleen nog Zoen en de Jodenkoek gaat verder als Odekoek. Bij onze oosterburen gaat de zigeunersaus verdwijnen en zo zijn er nog meer voorbeelden.
En inmiddels heeft deze beweging ook het kaartspel bereikt. De Nederlandse Indy Wellink bedacht zich ineens dat de heer meer waard was dan de vrouw. Oftewel, de man is meer waard dan de vrouw. Voor haar was dit uitgangspunt het moment om een genderloos kaartspel te ontwikkelen: een spel waarbij de boer, vrouw en heer vervangen worden door de kleuren brons, zilver en goud.
Een project wat eerst begon vanwege de ongelijkheid tussen genders, kreeg nog een extra lading. Want toen ze aan de slag ging met mensen als vervanging van de traditionele kaarten, bedacht ze zich dat op kaarten ook steevast witte mensen afgebeeld staan. Ook niet echt eerlijk dus.
Om nu mensen met verschillende huidskleuren toe te voegen werd lastig, vooral omdat je het ook dit geval niet voor iedereen goed kunt doen. Zo kwam ze dus op de kleuren die medailles ook hebben. En naast genderloos zijn ze dus ook zonder kleur, ras of andere kenmerken van ongelijkheid.
Wereldwijd is er aandacht voor de kaarten van Indy, maar ook hier over is niet iedereen onverdeeld enthousiast.
Slimme marketing of daadwerkelijke inclusiviteit?
Buysman, van de Zoenen, erkende al jaren geleden dat de naamswijziging vooral vanuit commercieel oogpunt werd gedaan. Zo kunnen thema’s als Koningsdag en het WK gemakkelijker gebruikt worden voor tijdelijke zoenen, zoals de oranjezoen. Dat Negerzoen kwetsend kon zijn, was dus niet de reden, al wordt dat wel vaak gedacht. Dat ze met de naamswijziging wat dat betreft twee vliegen in één klap slaan, is mooi meegenomen.
Indy, de maakster van het kaartspel, geeft ook aan dat ze geen activiste is. Ze wilde vooral een alternatief voor het traditionele kaartspel bieden. Dus hoewel het idee voortkomt uit de vraag of het kaartspel wel écht inclusief is, is het motief van Indy toch ook een stukje commerciëler dan ideologisch.
